Een geschiedenis van de zad

Een geschiedenis van de zad Jaren 60. Een nieuwe luchthaven wordt voorgesteld op 20 km van Nantes, op een gebied van 1650 ha heide, bos, bewoning en landbouwgrond. Dit voorstel ontmoet in de jaren 1960 onmiddellijk tegenstand bij boeren en inwoners uit de betrokken dorpen van Notre-Dame-des-Landes, Vigneux de Bretagne, La Paquelais en Le Temple de Bretagne. 1972. Lokale boerenbonden breken met de kamer van landbouw, die verdediger is van het luchthavenproject. Hieruit ontstaat ADECA, Association de Défense des Exploitants Concernés par le projet d’Aéroport. Deze boeren informeren de omgeving over de schadelijke gevolgen van het project, houden bijeenkomsten, en helpen jonge boeren om zich illegaal te vestigen op grond voorbestemd tot verkoop aan de staat. 1974. Een decreet geeft het voorkeursrecht aan de Algemene Raad van het departement Loire-Atlantique tot aankoop van gronden en gebouwen op de ZAD, Zone d’Aménagement Différé, in geval van verkoop. Jaren 80 / 90. Hoewel het project in slaapmodus ligt, komt veel land van gepensioneerde, vertrokken of overleden boeren in handen van het departement. Het is dankzij deze situatie dat de heiden, vijvers, wegjes en bossen bewaard bleven zowel van betonnering, als van transformatie in functie van een steeds grootschaligere landbouw. 2000. De regering blaast het project opnieuw leven in: het eerste vliegtuig moet opstijgen in 2010. Terwijl het verzet van de boeren reeds georganiseerd was, groeperen nu ook burgers uit de omgeving zich, in ACIPA, Association Citoyenne Intercommunale des Populations Concernées par le Projet d’Aeroport. Zij leggen zich toe op onderzoek en informatie en organiseren betogingen en samenkomsten. 2004. La Coordination hergroepeert meer dan 50 verenigingen, politieke bewegingen en vakbonden die zich verzetten tegen het project. Samen met ACIPA voeren zij strijd via juridische wegen en nemen ze deel aan debatten en publieke onderzoeken. 2007-2008. Het luchthavenproject wordt van publiek nut verklaard. Daar waar de staat eerst enkel voorrang bezat in geval van verkoop, krijgt ze nu het recht tot onteigening. Een boer stelt voor aan enkele squatters uit Nantes die hij kende van betogingen en een collectieve moestuin, om op de zone te komen wonen. De legale strategieën, hiërarchieën en politieke recuperatie in de bestaande organisaties hadden onvrede gecreëerd bij inwoners van de zad. De ‘Habitant.e.s qui résistes’ besluiten om zich fysiek te verzetten op het terrein. Ervan bewust dat een gebied zonder inwoners gemakkelijk is voor de staat om te overwinnen, doen ze een bredere oproep om de zone te komen bezetten. 2009. Een Klimaatactiekamp vindt plaats op de zone, waarna mensen uit radicaal ecologische en antikapitalistische stromingen beetje bij beetje besluiten om zich te installeren in de verlaten boerderijen of woonhutten te bouwen. Net zoals enkele van de oudere bewoners en landbouwers van de zone, willen deze ‘squatters’ of ‘bezetters’ niet enkel strijden tegen de luchthaven, maar ook tegen de wereld die haar vergezelt. Ze willen in het hier en nu breken met de wereld die het mogelijk maakt om een territorium van bovenaf te beheren en die ook andere dominanties huisvest: van het geld, de staat, de heteroseksuele man, het menselijke dier. 2011-2012. AGO (Aéroport Grand Ouest), een filiaal van de onderneming Vinci, wordt gekozen om de luchthaven te bouwen. Wanneer de eerste werken van start gaan en milieu-experten onderzoek komen doen om het project van een ecologische verantwoording te voorzien, houden de bezetters directe acties zoals blokkering van machines en vernietiging van aardestaaltjes. Ze organiseren informatietournees en evenementen, en installeren samen met lokale boeren een tuinproject. De bezetters krijgen processen, politiebezoeken en zwartmaking in mediacampagnes aan hun been, terwijl de druk, middelen tot onteigening en financiële boden tegenover de oude eigenaars, huurders of boeren opgevoerd worden. Sommigen blijven, anderen vertrekken. Op 24 maart 2012 organiseren de verschillende verenigingen en bezetters voor het eerst samen een betoging: rond de 10 000 personen en meer dan 200 tractoren in Nantes. Enkele weken later houden ze een hongerstaking die ze uithouden tot de presidentsverkiezingen. De regering belooft om de bewoners en legale boeren niet uit huis en grond te zetten zolang een aantal processen nog lopen. Oktober-november 2012. Op 16 oktober start de operatie-César. Tot 1200 politiemannen vernielen in enkele weken tijd een tiental gesquatte huizen en hutten. De ontruimingen worden bemoeilijkt door het verzet van de bezetters, die op het terrein blijven en steun krijgen van mensen uit de regio en heel Frankrijk. Op 17 november komen meer dan 40 000 personen tijdens een betoging van herbezetting naar de zone, en worden er in twee dagen meerdere nieuwe constructies gebouwd, la Chat-teigne gedoopt. Honderden politiemannen proberen op 23 en 24 november de Chat-teigne te hernemen en enkele boomhutten te ontruimen. De grote verkeersassen in de regio zijn geblokkeerd en duizenden personen verzetten zich in het bos van Rohanne of in de straten van Nantes. De avond van de 24ste kondigt de regering het einde van de operatie aan en het begin van een dialoogcommissie. De volgende dag vormen 40 tractoren een ketting rond de Chat-teigne. Tegelijkertijd begint een permanente politiebezetting van de kruispunten in de ZAD die 5 maand zal duren. 2013-2017. Na deze operatie installeren zich vele nieuwe personen op de zone en een grote periode van heropbouw begint. Ook nieuwe boeren, georganiseerd in COPAIN, komen gronden en een boerderij bezetten. Tegelijk ontstaan overal in Frankrijk en daarbuiten een 200-tal steuncomités, veel meer dan de enkele lokale comités vóór de operatie. Verschillende manoeuvres vanwege de regering krijgen in deze jaren telkens een antwoord vanuit de beweging: Wanneer in april 2013 de dialoogcommissie zonder verrassing aankondigt dat de luchthaven er zal moeten komen en de onhoudbaar geworden politiebezetting stopt, komen meerdere duizenden personen helpen met de opzet van een tiental nieuwe landbouwprojecten: ‘Sème ta ZAD’ (zaai je ZAD). Wanneer dan de herstart van de werken en de verplaatsing van beschermde soorten aangekondigd worden, betogen in februari 2014 meer dan 50 000 personen en 500 tractoren in Nantes. Talrijke confrontaties vinden plaats met de politie, die de toegang tot het stadscentrum blokkeren. De regering trekt zich opnieuw terug. Wanneer in juni een bedrijf voor ecologisch onderzoek analyses komt maken in de zone, wordt hun materiaal gesaboteerd. Het bedrijf besluit zich terug te trekken uit het luchthavenproject. Wanneer in de herfst van 2015 de procedures opnieuw worden gelanceerd tot versnelling van de uitzetting van huurders en boeren die op de zad gebleven zijn, vormen zich barricades aan alle ingangen van de zone om de komst van rechter en politie te verhinderen. Op de vooravond van de COP 21 vervolgens komt een konvooi van tractors en fietsen uit Notre-Dame-des-Landes aan in Versailles, ondanks het verbod en de noodtoestand na de aanslag. Wanneer Vinci op het einde van dat jaar een onmiddellijke ontruiming vraagt, alsook drastische dagelijkse boetes in geval van weigering, en een mogelijkheid tot inbeslagname van vee en goederen, komen 20 000 personen, honderden fietsers en 400 tractors samen op de périphérique van Nantes, gevolgd door blokkades met tractors en slakoperaties op de regionale wegen. Overal in Frankrijk vinden betogingen, acties en sabotage plaats. Later beslist de rechter dat de inwoners en boeren uit te zetten zijn, maar zonder dwangsommen. Wanneer de regering een consultatie, voorgesteld als ‘referendum’, organiseert over het luchthavenproject (met een ‘ja’ als gevolg), is er opnieuw een bezetting van de autosnelweg dicht bij de zad, en een weekend om een nieuwe vergaderplaats te construeren op de zone. Een nieuwe dreiging tot ontruiming in de herfst brengt 40 000 mensen op de been. Ondertussen ontplooien zich steeds meer activiteiten op de zone zelf, waar een zestigtal woonplaatsen, hutten en boerderijen van oude en nieuwe bezetters hun leven organiseren, individueel of collectief: met twee bakkerijen, een radio, vergaderingen, concerten, leerruimtes, internetruimte, ateliers, landbouw. Een leefgebied delen met een diversiteit aan mensen en niet-menselijk leven, brengt in deze jaren vele discussies, conflicten en nieuwe constellaties met zich mee: met betrekking tot het gebruik van de gronden, de duurzaamheid van landbouw- en leefpraktijken, organisatievormen, legale en illegale actietechnieken, relatie met staatsactoren en met verzet elders in de wereld.